Ερευνητικές προκλήσεις

Η έρευνα του αύριο απαιτεί να λύσουμε ταυτόχρονα προβλήματα βάθους και κλίμακας: να εξηγήσουμε μηχανισμούς στο μοριακό επίπεδο, να σχεδιάσουμε υλικά με πολλαπλές λειτουργίες, να ενσωματώσουμε δεδομένα διαφορετικών τύπων και να αποδώσουμε νόημα σε τεράστιες ψηφιακές συλλογές πολιτισμού. Η απάντηση δεν είναι μονοκλαδική· είναι συνθετική. Το ΕΙΕ επενδύει σε τέτοιες συνθέσεις, ώστε να μειώνεται ο χρόνος από την υπόθεση εργασίας στην κλινική πράξη, το εργαστήριο παραγωγής ή το μουσείο.

Στον μικρόκοσμο της ζωής, το ΙΧΒ αναπτύσσει διαστρωματωμένη ιατρική με στόχευση μορίων, κρυο-ηλεκτρονική μικροσκοπία, βιοδείκτες και μεταφραστική βιολογία· στο επίπεδο των υλικών, το ΙΘΦΧ προωθεί υπολογιστική/θεωρητική χημεία, σύνθεση υλικών, φυσικοχημικό χαρακτηρισμό και φωτονική για διαγνωστικές, ενεργειακές και αισθητηριακές εφαρμογές. Η παράλληλη πρόοδος σε αυτά τα πεδία δημιουργεί νέα διαγνωστικά, θεραπείες και συστήματα μέτρησης με πραγματική προστιθέμενη αξία.

Στον άξονα «δεδομένα–ΤΝ–ομικές τεχνολογίες», το CLOUDSCREEN αξιοποιεί τεχνητή και ανθρώπινη νοημοσύνη για επαναστόχευση φαρμάκων, το ACCC οργανώνει εθνική κρίσιμη μάζα για ενσωμάτωση δεδομένων, βιοτράπεζες και ομικές υποδομές, ενώ το ENVESOME αξιοποιεί ΤΝ για να μετατρέπει μετρήσεις εκθέσεων σε αποφάσεις δημόσιας υγείας. Οι προκλήσεις εδώ είναι απαιτητικές: FAIR δεδομένα, ασφάλεια/ιδιωτικότητα, διαλειτουργικότητα, αλλά και νέα πρότυπα ποιότητας που κάνουν τα αποτελέσματα αξιόπιστα και επαναχρησιμοποιήσιμα.

Στις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες, το ΙΙΕ λειτουργεί ως κόμβος: από τον PANDEKTIS μέχρι την πλατφόρμα για το Πρώτο Ελληνικό Κράτος (1821) και το 100memories, μεγάλες συλλογές κειμένων, εικόνων και τεκμηρίων γίνονται αναζητήσιμες, επαναχρησιμοποιήσιμες και διδακτικές. Η πρόκληση είναι διπλή: ακριβής τεκμηρίωση και μεθοδολογική αυστηρότητα, αλλά και βιώσιμα μοντέλα διάχυσης που ενδυναμώνουν εκπαιδευτικούς, ερευνητές και κοινότητες.

Τέλος, η ανοιχτή επιστήμη και το ανθρώπινο δυναμικό είναι καταλύτες. Το «Ήλιος» ενοποιεί και διαθέτει την παραγωγή γνώσης του ΕΙΕ· το Gender Equality Plan διασφαλίζει δίκαιη πρόσβαση και ανέλιξη· οι υποδομές του ΙΘΦΧ (καθαροί χώροι, πλατφόρμες χαρακτηρισμού) και του ΙΧΒ (π.χ. cryo‑EM) επιτρέπουν πειραματισμό αιχμής. Η στρατηγική πρόκληση είναι να διατηρούμε αυτές τις ικανότητες «ζωντανές», να τις συνδέουμε με την κοινωνία και τη βιομηχανία και να εκπαιδεύουμε συνεχώς την επόμενη γενιά.