Αναζήτηση
ΚΛΕΙΣΙΜΟΙστορικό κατεύθυνσης «Λατινικές κυριαρχίες στον ελληνικό χώρο. 13ος-17ος αιώνας»
Η Κατεύθυνση «Λατινικές κυριαρχίες στον ελληνικό χώρο. 13ος-17ος αιώνας» αποτελεί από το 2018 συνέχεια του παλαιότερου προγράμματος «Βυζάντιο και Δύση», το οποίο είχε λάβει μορφή το 1996, με εμπνευστή και πρώτο συντονιστή τον ομότιμο σήμερα Διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου Ν. Γ. Μοσχονά.
Στόχος του προγράμματος ήταν η μελέτη της ιστορικής περιόδου των λατινικών κυριαρχιών, των αποικιών δηλαδή και των ηγεμονιών που ιδρύθηκαν μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από ιταλικές πόλεις και φράγκους ηγεμόνες στα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στον ελλαδικό χώρο.
Η μέχρι τώρα δραστηριότητα των μελών του παλαιότερου προγράμματος και της παρούσας Κατεύθυνσης, αλλά και εξωτερικών συνεργατών του, έχει αποδώσει δημοσιεύσεις μονογραφιών, σύμμεικτων τόμων και δεκάδων άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά και σύμμεικτους τόμους, καθώς και ανακοινώσεων σε πρακτικά διεθνών συνεδρίων (βλ. αναλυτικά στα βιογραφικά σημειώματα των μελών της Κατεύθυνσης). Στο πλαίσιο της ίδιας Κατεύθυνσης, και με στόχο τη διάδοση της συσσωρευμένης γνώσης, έχουν διοργανωθεί επιστημονικά συνέδρια και συναντήσεις εργασίας, έχουν συγκροτηθεί βάσεις δεδομένων ανοικτής πρόσβασης και έχουν οργανωθεί κύκλοι διαλέξεων προς το ευρύ κοινό. Οι ερευνητές της Κατεύθυνσης έχουν επίσης προσφέρει μαθήματα σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και έχουν επιβλέψει μεταπτυχιακές εργασίες και διδακτορικές διατριβές φοιτητών.
- Διεθνές συνέδριο: «Orthodox and Latin Monasticism in the Eastern Mediterranean, 13th-16th c.», Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών-Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. 1-2 Οκτωβρίου 2020, Οργανωτική Επιτροπή: Μ. Κουμανούδη, Ζ. Μελισσάκης, Γ. Μέριανος, Κ. Σμυρλής.
- Συνάντηση Εργασίας: «Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Σκαρφαλώνοντας σε τραίνο εν κινήσει;», στο πλαίσιο των Σεμιναρίων της Ερμούπολης 2015 (ΕΙΕ, 23-24 Σεπτεμβρίου 2015). Υπεύθυνη οργάνωσης: Μ. Κουμανούδη σε συνεργασία με τον Γ. Μέριανο.
- Επιστημονική διημερίδα: «Η Μεθώνη και η περιοχή της από την Αρχαιότητα έως τα νεότερα χρόνια. Αρχαιολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις», Μεθώνη 16-17 Μαΐου 2015. Υπεύθυνη οργάνωσης: Α. Πανοπούλου σε συνεργασία με τον Σύλλογο Φίλων Κάστρου Μεθώνης.
- Διεθνής επιστημονική συνάντηση: «Formes des autonomies urbaines dans le monde gréco–latin des XIIIe–XVIe siècles», Αθήνα, Μάιος 2009. Υπεύθυνος οργάνωσης: Χ. Γάσπαρης σε συνεργασία με τον G. Grivaud εκ μέρους της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών.
- Διεθνές επιστημονικό συμπόσιο: «Ταβέρνες και πανδοχεία στον χώρο της Μεσογείου κατά τον όψιμο Μεσαίωνα (12ος-16ος αι.)», Αθήνα, Απρίλιος 2008. Υπεύθυνος οργάνωσης: Ν. Γ. Μοσχονάς. Οργανωτική επιτροπή: Χ. Γάσπαρης, Μ. Λεοντσίνη, Α. Πανοπούλου, Κ. Τσικνάκης.
- Διεθνής επιστημονική συνάντηση: «Το δουκάτο του Αιγαίου», Νάξος Ιούλιος 2007 – Αθήνα Νοέμβριος 2007 (σε συνεργασία με το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών και με τον πολιτιστικό οργανισμό «Αιών» της Νάξου). Υπεύθυνος οργάνωσης: Ν. Γ. Μοσχονάς σε συνεργασία με Μ. Βαζαίο, Α. Πανοπούλου, Μ-Γ Λ. Στυλιανούδη.
- Ελληνο-ιταλική επιστημονική συνάντηση: «Βυζαντινή και ιταλική ζωγραφική, δρόμοι και συναντήσεις. Από τις Σταυροφορίες έως την πτώση του Χάνδακα (1096-1669)», Αθήνα, Νοέμβριος 2006 (σε συνεργασία με το πρόγραμμα του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών «Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση»). Υπεύθυνος οργάνωσης: Ν. Γ. Μοσχονάς σε συνεργασία με την Ε. Δρακοπούλου.
- Διεθνές επιστημονικό συμπόσιο: «Το Δουκάτο των Αθηνών. 1204-1456/8», Αθήνα, Νοέμβριος 2006 (σε συνεργασία με το Ιταλικό Ινστιτούτο Αθηνών και το Ινστιτούτο Θερβάντες Αθηνών). Υπεύθυνος οργάνωσης: Ν. Γ. Μοσχονάς.
- Διεθνές επιστημονικό συμπόσιο: «Χρήμα και Αγορά στην εποχή των Παλαιολόγων», Χαλκίδα, Μάιος 1998. Υπεύθυνος οργάνωσης: Ν. Γ. Μοσχονάς. Οργανωτική επιτροπή: Χ. Γάσπαρης, Π. Γουναρίδης, Ν. Οικονομίδης, Α. Πανοπούλου, Α. Πάρδος, Β. Πέννα.
- Ο Μοριάς στα χρόνια των Βενετών, Μορφωτικές Εκδηλώσεις «Επιστήμης Κοινωνία», Γ΄ Κύκλος Ομιλιών, Αθήνα ΕΙΕ, Μάιος-Ιούνιος 2024, Επιστημονική Υπεύθυνη: Μαρίνα Κουμανούδη.
- Η εξορία στον βυζαντινό κόσμο ως τόπος και ως έννοια, Μορφωτικές Εκδηλώσεις «Επιστήμης Κοινωνία» Ε΄ Κύκλος Ομιλιών, Αθήνα ΕΙΕ, Μάιος 2017. Επιστημονικοί Υπεύθυνοι: Μ. Κουμανούδη και Γ. Μέριανος.
- Η Χώρα της Νάξου, Κύκλος ομιλιών που οργανώθηκε από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και τον Ιστορικό Όμιλο Νάξου «ΑΡΣόΣ» (26-30 Σεπτεμβρίου 2016). Υπεύθυνοι οργάνωσης: Δ. Δημητρόπουλος και Μ. Κουμανούδη.
- Ο πόλεμος εκτός μάχης: Η προετοιμασία και οι συνέπειες των πολέμων από την Τέταρτη Σταυροφορία έως τον Κρητικό Πόλεμο., Αθήνα ΕΙΕ, Απρίλιος-Μάιος 2016. Υπεύθυνος οργάνωσης: Χ. Γάσπαρης, Α. Πανοπούλου, Κ. Τσικνάκης.
- Χριστιανικός και ισλαμικός κόσμος κατά τους Μέσους χρόνους. Πολιτική και πολιτισμική αντιπαράθεση και συνύπαρξη. Β΄ Εβδομάδα Μελέτης Μεσαιωνικής Ιστορίας της Μεσογείου, σε συνεργασία με τον Δήμο Ναυπακτίας και το Κέντρο Μελετών Ιονίου, Ναύπακτος, 7-11 Οκτωβρίου 2013. Υπεύθυνος οργάνωσης: Ν. Γ. Μοσχονάς.
- X. Γάσπαρης, H γη και οι αγρότες στη μεσαιωνική Kρήτη. 13ος-14ος αι., Aθήνα 1997.
- Ανδρέας Αμάραντος. Νοταριακές πράξεις. Αράκλι Κεφαλονιάς (1548-1562), εκδ. Χρ. Βαγιωνάκης, Ό. Κατσίβελα, Δ. Μιχάλαγα, Β. Μπελαβγένη, Μ. Μπλέτας, επιστ. εποπτεία Ν. Γ. Μοσχονάς, Αθήνα 2001.
- Ν. Γ. Μοσχονάς Κύπρος, σταυροδρόμι της Μεσογείου, επιστ. επιμ., Αθήνα 2001.
- Χρήμα και Αγορά στην εποχή των Παλαιολόγων, Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου που οργανώθηκε από το πρόγραμμα «Βυζάντιο και Δύση», επιστ. επιμ. Ν. Γ. Μοσχονάς, Αθήνα
- Γάσπαρης, Catastici Feudorum Crete. Catasticum Sexterii Dorsoduri. 1227-1428, τ. 1-2, Αθήνα 2004.
- Γάσπαρης, Catastici Feudorum Crete. Catasticum Chanee. 1314-1396, Αθήνα 2008.
- Γ. Παγκράτης, Οι εκθέσεις των Βενετών βαΐλων και προνοητών της Κέρκυρας (16ος αιώνας), Αθήνα 2008.
- Νικόλαος Καπιάνος, Νοταριακές πράξεις. Κάστρο Κεφαλονιάς (1572-1576), εκδ. Χρ. Βαγιωνάκης, Δ. Μιχάλαγα, Μ. Μπλέτας, επιστ. εποπτεία Ν. Γ. Μοσχονάς, Αθήνα 2008.
- Η Τέταρτη Σταυροφορία και ο ελληνικός κόσμος, επ. επιμ. Ν. Γ. Μοσχονάς, Αθήνα 2008.
- Οι ναυτικές Πoλιτείες της Ιταλίας, Αμάλφη, Πίζα, Γένουα, Βενετία και η Ανατολική Μεσόγειος, επιστ. επιμ. Ν. Γ. Μοσχονάς, Αθήνα 2008.
- Κ. Τσικνάκης, Οι εκθέσεις των Βενετών προνοητών της Κεφαλονιάς (16ος αιώνας), Αθήνα 2008.
- Α. Πάρδος, Αρχείο βενετικής διοίκησης Λευκάδας. 1. Τα βιβλία των Ανώτερων Προνοητών, Αθήνα 2008.
- Το Δουκάτο του Αιγαίου, Πρακτικά Επιστημονικής Συνάντησης (Νάξος – Αθήνα 2007), επιστ. επιμ. Ν. Γ. Μοσχονάς – Μ-Γ Λίλυ Στυλιανούδη, Αθήνα 2009.
- Μ. Κουμανούδη, Οι Βενεδικτίνοι στη ελληνολατινική Ανατολή. Η περίπτωση της μονής του Αγίου Γεωργίου Μείζονος Βενετίας (11ος-15ος αι.), Αθήνα-Βενετία 2011.
- Α. Πανοπούλου, Συντεχνίες και θρησκευτικές αδελφότητες στη βενετοκρατούμενη Κρήτη, Αθήνα-Βενετία 2012.
- Α. Πανοπούλου, Πέτρος Καστροφύλακας, Νοτάριος Χάνδακα, Πράξεις 1558-1559, Ηράκλειο-Αθήνα 2015.
- A. Nanetti, Στις απαρχές του θαλάσσιου κράτους της Βενετίας. Κορώνη και Μεθώνη, 1204-1209, Αθήνα 2018.
- Α. Πάρδος, Το ημερολόγιο του κονσιλιέρη Gabriel Bembo. 1681-1683, Αθήνα 2019.
- Koumanoudi, How a colony should be governed: The commission of doge Pasquale Malipiero to Leone Duodo as duke of Crete (1459), Athens 2020.
- Χ. Γάσπαρης, Catastici Feudorum Crete. Catasticum Sexterii Sancti Pauli. 1226-1473, Αθήνα 2025
«Το αθηναϊκό παρελθόν έχει διάσπαρτη την παρουσία του σε όλη την έκταση του λεκανοπεδίου. Πέρα από τα περίλαμπρα μνημεία της αρχαιότητας που δεσπόζουν στο αστικό τοπίο, οι περίκομψες βυζαντινές εκκλησιές με τη χιλιετή παρουσία τους συναρμόζονται αρμονικά με το περιβάλλον, αποτελώντας τη ζωντανή σύνδεση του χθες με το σήμερα, ενώ τα νεοκλασικά οικοδομήματα, επίσημα μέγαρα ή ταπεινά ενδιαιτήματα, εγγράφονται λειτουργικά στον χώρο ως γηγενή στοιχεία. Η ανάδυση του παρελθόντος είναι διαρκές φαινόμενο στη σύγχρονη Αθήνα και τα τεκμήρια της ιστορικής συνέχειας αφθονούν. Ο ιστός της πόλης εξακολουθεί να εδράζεται στο αρχαίο υπόστρωμα, οι αστικοί δρόμοι και οι κύριοι οδικοί άξονες είναι οι ίδιοι οι αρχαίοι δρόμοι ή ακολουθούν τις διευθύνσεις εκείνων. Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι η συνέχεια στις χρήσεις του αστικού χώρου. Και είναι αυτό, η ιστορική διάρκεια και η συνέχεια του αθηναϊκού τοπίου, που ο σύγχρονος κάτοικος ή παρεπίδημος της Αθήνας αξίζει να γνωρίσει και να βιώσει.»
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Νίκος Γ. Μοσχονάς
Στο πλαίσιο του έργου «ΚΥΡΤΟΥ ΠΛΕΓΜΑΤΑ. Δίκτυα οικονομίας, εξουσίας και γνώσης στον ελληνικό χώρο από τους προϊστορικούς χρόνους έως τη σύγχρονη εποχή: αναλυτική τεκμηρίωση – ερμηνευτική χαρτογράφηση – συνθετικές προσεγγίσεις» (http://kyrtouplegmata.eie.gr/), το οποίο υλοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών κατά την περίοδο 2013-2015, οι συνεργάτες της Κατεύθυνσης ολοκλήρωσαν τις παρακάτω βάσεις δεδομένων:
- «Δίκτυα εμπορίου. Οι θαλάσσιοι δρόμοι του βενετικού εμπορίου στην Αν. Μεσόγειο. 13ος-14ος αι.» (Χ. Γάσπαρης).
- «Δίκτυα αλυκών στη Μεσόγειο από την Αρχαιότητα έως τα Νεότερα χρόνια» (Α. Πανοπούλου, Κ. Τσικνάκης).
- «Δυτικά θρησκευτικά τάγματα στον ελληνικό χώρο (11ος-19ος αι)». (Α. Πανοπούλου, Μ. Κουμανούδη).
- «Δρομολόγια και διαδρομές πειρατών και κουρσάρων» (Α. Πάρδος).
Στο πλαίσιο του έργου «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣ. Ανάπτυξη της ιστορικής έρευνας: μελέτες και ψηφιακές εφαρμογές», το οποίο υλοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών κατά την περίοδο 2014-2020, οι συνεργάτες της Κατεύθυνσης ολοκλήρωσαν τις παρακάτω βάσεις δεδομένων:
- «Προσωπογραφία του Ελληνοβενετικού Κόσμου. 13ος-17ος αιώνας» https://greek-venetian.anavathmis.eu/ (Χ. Γάσπαρης).
- «Δυτικά θρησκευτικά τάγματα στο Αιγαίο, το Ιόνιο και την Κύπρο (11ος-19ος αι.)». (https://western-religious-orders.anavathmis.eu/ ) (Μ. Κουμανούδη).