ΑΤΛΑΝΤΑΣ

Η «Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος», το πολιτειακό σύστημα που καθιέρωσε η Α΄ Εθνοσυνέλευση (1822) με την ψήφιση του πρώτου επαναστατικού συντάγματος, θεμελίωσε «την Πολιτικήν Ύπαρξιν και Ανεξαρτησίαν» του ελληνικού έθνους. Η θέσπιση με το Προσωρινό Πολίτευμα του Βουλευτικού, συγκροτούμενου «εκ πληρεξουσίων εκλελεγμένων Παραστατών των διαφόρων μερών της Ελλάδος» έθεσε τα θεμέλια της ανάδειξης των αντιπροσώπων των επαρχιών μέσω εκλογής. Ο πρώτος εκλογικός νόμος που ψηφίστηκε τον Νοέμβριο του 1822, καθιέρωσε την καθολική ανδρική, έμμεση -δύο βαθμών- εκλογή, θέτοντας ταυτόχρονα στέρεες βάσεις για την άμεση εκλογή που θα ακολουθήσει πολύ αργότερα. Η προκήρυξη των εκλογών αναγνώριζε εμφατικά ότι «ιερείς και λαϊκοί, πάσης τάξεως και καταστάσεως άνθρωπος, εν ενί λόγω ο λαός ολόκληρος έχει την ψήφον του», ωστόσο δεδομένων των συνθηκών στον νόμο χρειάστηκε να συμβιβαστεί «το Δυνατόν με το Συμφέρον» και να ακολουθηθεί η έμμεση εκλογή.

Υπό αυτό το πρίσμα, ο όρος «Α΄ Ελληνική Δημοκρατία», ο οποίος χρησιμοποιήθηκε εκ των υστέρων σε μία προσπάθεια περιοδολόγησης της αβασίλευτης δημοκρατίας, έχει βαθύτερο και ουσιαστικότερο περιεχόμενο. Αποδίδει τη φιλοδοξία της ηγεσίας των επαναστατών να δημιουργήσει ένα εθνικό κράτος με δημοκρατικό προσανατολισμό, με επιρροές από τα επαναστατικά συντάγματα της περιόδου. Η πρόβλεψη για την εκλογή από τους πολίτες του υπό συγκρότηση ελληνικού κράτους αντιπροσώπων –παραστατών για το Βουλευτικό Σώμα και πληρεξουσίων για τις Εθνοσυνελεύσεις–  μπορεί να θεωρηθεί ως η σημαντικότερη αποτύπωση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας στο πολίτευμα. Εστιάζοντας στις εκλογικές διαδικασίες, το έργο «Α΄ Ελληνική Δημοκρατία. Άτλαντας των δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών» αναδεικνύει τη διαδικασία συγκρότησης και θεμελίωσης των δημοκρατικών θεσμών στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, ανιχνεύοντας ταυτόχρονα τις διαδρομές που ακολούθησε η μετάβαση από το τοπικό στο εθνικό.

Το έργο δομήθηκε σε δύο άξονες: α) στην καταγραφή των διαδικασιών ανάδειξης αντιπροσώπων ανά επαρχία και β) στην καταγραφή του τρόπου που η κεντρική Διοίκηση τις οργάνωσε. Η ιστοσελίδα, με βάση αυτούς τους άξονες, περιλαμβάνει 302 λήμματα που αποτυπώνουν τη διαδικασία ανάδειξης αντιπροσώπων σε επίπεδο επαρχίας κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, καθώς και τέσσερα εισαγωγικά κείμενα για τις εκλογικές διαδικασίες. Οι διαδικασίες ανάδειξης αντιπροσώπων ξεκινούν μετά από την ψήφιση του εκλογικού νόμου (Νοέμβριος 1822), για τη Β΄ Εθνοσυνέλευση και το Β΄ Βουλευτικό (1823), για το Γ΄ Βουλευτικό (1824), για τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (1825-1826) και για τη Βουλή του 1827. Περιλαμβάνονται ακόμη 71 επιλεγμένα τεκμήρια που αποτυπώνουν το εύρος των εκφάνσεων των εκλογών στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Από το παρόν έργο απουσιάζει η μελέτη του τρόπου συγκρότησης της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας (1827), καθώς αυτή συγκροτήθηκε με τελείως διαφορετικό τρόπο από όσα προέβλεπε το νομικό πλαίσιο που είχε παραγάγει η Προσωρινή Διοίκηση.