ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ > Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών

Ιστορία του Πολιτισμού: Παιδεία, Θεσμοί, Τέχνη

Οικονομική και Κοινωνική Ιστορία

Πολιτική Ιστορία

 


 

Θρησκευτική Τέχνη (15ος-19ος αι.)

Στόχος του προγράμματος «Θρησκευτική Τέχνη (15ος-19ος αι.)» είναι η ανασύνθεση του καλλιτεχνικού περιβάλλοντος του ελληνικού και ορθόδοξου κόσμου μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) έως την δημιουργία του ελληνικού κράτους (1830). Ένα από τα κύρια έργα του προγράμματος είναι η συγκρότηση ενός corpus των Ελλήνων Ζωγράφων μετά το Βυζάντιο, με τίτλο: «Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση». Στο πλαίσιο αυτό η έρευνα περιλαμβάνει:

  • την καταγραφή των έργων (φορητές εικόνες, τοιχογραφημένοι ναοί) και των βιογραφικών στοιχείων των επώνυμων ζωγράφων (1450-1850),
  • τη μελέτη των σχετικών γραπτών τεκμηρίων: αρχεία, επιγραφές μνημείων, υπογραφές ζωγράφων,
  • τη συγκριτική μελέτη της δράσης των ορθόδοξων και των δυτικών ζωγράφων,
  • τη μελέτη της οργάνωσης και της δράσης των καλλιτεχνικών εργαστηρίων σε σχέση
    με την εκκλησιαστική και τη χορηγική πολιτική, καθώς και με τις οικονομικές συνθήκες ανάπτυξης στην Ευρώπη.

 

Ιστορικό

Το έργο «Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση» ξεκίνησε το 1985 ο ακαδημαϊκός Μανόλης Χατζηδάκης (1909-1998), συνεργαζόμενος με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών (ερευνήτρια Ευγενία Δρακοπούλου). Στη συνέχεια, υπό την επιστημονική επίβλεψη της Ευγενίας Δρακοπούλου, με το πρόγραμμα συνεργάστηκαν οι εξωτερικοί επιστημονικοί συνεργάτες:
Αθηνά Λεβαντίνου, Αρχαιολόγος (1995-1997, 2002-2004),
Αγγελική Παπαδοπούλου, Φιλόλογος (2001-2002),
Βασιλική Δημητροπούλου, Ιστορικός τέχνης (2005-2008),
Πρόδρομος Παπανικολάου, Αρχαιολόγος (2007-2008), 
Φανή Σκυβαλίδα Αρχαιολόγος (2013),
Πόλυ Μουγκογιάννη, Αρχαιολόγος (2013-2014).

Το πρόγραμμα συνέδραμαν, κατά καιρούς, με ευγενικές χορηγίες, οι παρακάτω φορείς:
Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη http://www.idrimaurani.gr/grant.html
Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου http://www.costopoulosfoundation.org
Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης http://www.onassis.gr
Ξενοδοχείο Saint George Lycabettus, Αθήνα
Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς

 

Μέλη

Ευγενία Δρακοπούλου, Κύρια Ερευνήτρια, Υπέυθυνη Προγράμματος

Άλλα Μέλη

Μεταδιδακτορικοί Ερευνητές
Γεωργία Φουκανέλη, Φιλόλογος - Δρ. Αρχαιολογίας

Εξωτερικοί Συνεργάτες
Ελένη Χαρχαρέ, Αρχαιολόγος - Υποψ. Διδάκτωρ (υπότροφος)


 

Ερευνητικά Έργα

Τρέχοντα Έργα

  • Θρησκευτική τέχνη της μεταβυζαντινής περιόδου, «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣ. Ανάπτυξη της ιστορικής έρευνας: μελέτες και ψηφιακές εφαρμογές», ΙΙΕ/ ΕΙΕ. Συγχρηματοδότηση Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), 2016-2018.

Ολοκληρωμένα Έργα

  • Τράπεζα δεδομένων Ελλήνων ζωγράφων (2005-2008), Β΄ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Έρευνας και Τεχνολογίας, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας – Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
  • ΒΡΑΔΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ 2007: Τέχνες Τεχνικές και επαγγέλματα του παρελθόντος μέσα από τα μάτια των ερευνητών (Σεπτέμβριος 2007), 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
  • ΠΑΝΔΕΚΤΗΣ I-II Ηλεκτρονικός Θησαυρός Πρωτογενών Πηγών Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού (2004-2007, 2008-2009), Κοινωνία της Πληροφορίας – Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας – Ευρωπαϊκή Ένωση.
  • Το δίκτυο εξάπλωσης των καλλιτεχνικών εργαστηρίων θρησκευτικής τέχνης στην Ευρώπη του 17ου και 18ου αιώνα, Πρόγραμμα «ΚΡΗΠΙΣ, Κύρτου Πλέγματα, Δίκτυα οικονομίας, εξουσίας και γνώσης στον ελληνικό χώρο από τους προϊστορικούς χρόνους έως τη σύγχρονη εποχή: αναλυτική τεκμηρίωση – ερμηνευτική χαρτογράφηση – συνθετικές προσεγγίσεις», ΕΣΠΑ 2017-2015 / Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, 2013-2015.
  • Πρόγραμμα Συνεργασίας του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών/ ΕΙΕ με τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς για την έκδοση τεσσάρων τόμων (ελληνικά/ αγγλικά) με τίτλο Ταξίδια στο Αιγαίο/ Ιόνιο με πλοηγό την Ιστορία ( 2014- 2015).

Επιστημονικό Ντοκιμαντέρ: Ερευνητές ανακαλύπτουν, μελετούν και διασώζουν έργα τέχνης, επιστ. επιμέλεια: Ευγενία Δρακοπούλου – Σκηνοθεσία: Άγγελος Κοβότσος (2007).

 

Συνέδρια και Εκδηλώσεις

Συνέδρια

  • Η μεταβυζαντινή ζωγραφική και παρουσίαση του έργου του Μανόλη Χατζηδάκη ΕΛΛΗΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (28-29 Μαΐου 1999), (συνδιοργάνωση με τη Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία).
  • Βυζαντινή και ιταλική ζωγραφική. Δρόμοι και συναντήσεις από τις Σταυροφορίες έως την πτώση του Χάνδακα (1096-1669), Ελληνο-ιταλική επιστημονική συνάντηση, Αθήνα, 20-22 Νοεμβρίου 2006 (συνδιοργάνωση με το Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών).
  • ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΕΡΒΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Το παράδειγμα του πύργου Neboiša στο Βελιγράδι. Επιστημονική ημερίδα, συνδιοργάνωση: Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων - Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα, 28 Νοεμβρίου 2012.

Έκθεση: Το εργαστήρι ενός ζωγράφου, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2007).

 

Συνεργασίες

Συνεργασίες με επιστημονικούς φορείς στην Ελλάδα

Το Πρόγραμμα Θρησκευτικής Ζωγραφικής έχει κατά καιρούς συνεργασθεί επιστημονικά με τους παρακάτω φορείς:

Διεθνείς Συνεργασίες

 

Βάσεις Δεδομένων - Ιστότοποι

Το δίκτυο εξάπλωσης των καλλιτεχνικών εργαστηρίων θρησκευτικής τέχνης στην Ευρώπη του 17ου και 18ου αι.
http://kyrtouplegmata.eie.gr/index.php/databases-2/28-db4/115-db-ee4-06

Eκδόσεις έντυπες και σε ηλεκτρονική μορφή

  1. Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830). Τόμος 1. (Αβέρκιος-Ιωσήφ), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1987, 19982 http://files.ekt.gr/n010330.pdf
  2. Ευγενία Δρακοπούλου, Αναλυτικοί Πίνακες των Ελλήνων Ζωγράφων και των Έργων τους (1450-1850), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2008: http://files.ekt.gr/n011020.pdf
  3. Μανόλης Χατζηδάκης - Ευγενία Δρακοπούλου, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), Τόμος 2 (Καβαλλάρος-Ψαθόπουλος), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1997. 
  4. Ευγενία Δρακοπούλου, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1850), τόμος 3, Αβέρκιος – Ιωσήφ (Συμπληρώσεις-Διορθώσεις), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2010.

 

Εκδόσεις

Μονογραφίες

  1. Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), Τόμος 1 (Αβέρκιος-Ιωσήφ), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1987, 19982 (σ. 342, εικ. 204)
  2. Ευγενία Δρακοπούλου, Η πόλη της Καστοριάς τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή  εποχή (12ος-16ος αι.). Ιστορία – Τέχνη – Επιγραφές, Τετράδια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 5, Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα 1997 (σ. 190, εικ. 118).
  3. Μανόλης Χατζηδάκης - Ευγενία Δρακοπούλου, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), Τόμος 2 (Καβαλλάρος-Ψαθόπουλος), Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών ΕΙΕ αρ. 62, Αθήνα 1997 (σ. 468, εικ. 371).
  4. Ευγενία Δρακοπούλου (επιμ.), Ζητήματα Μεταβυζαντινής Ζωγραφικής στη μνήμη του Μανόλη Χατζηδάκη (Πρακτικά Επιστημονικού Διημέρου, 28-29 Μαΐου 1999), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών ΕΙΕ – Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα 2002 (σ. 342).
  5. Ευγενία Δρακοπούλου (κείμενα καταλόγου έκθεσης), Εικόνες από τις Ορθόδοξες κοινότητες της Αλβανίας, Συλλογή Εθνικού Μουσείου Μεσαιωνικής Τέχνης Κορυτσάς,επιστ. επιμ. Αν. Τούρτα, εισαγωγή Π. Λ. Βοκοτόπουλος, Αθήνα 2006 (σ. 207).
  6. Ελένη Χαρχαρέ, Ρωσικά πολιτιστικά αγαθά στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας, Αθήνα, Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας, 2006 (τετράγλωσση έκδοση: ελληνικά, ρωσικά, ιταλικά, αγγλικά, σ. 134). 
  7. Ευγενία Δρακοπούλου, Αναλυτικοί πίνακες των Ελλήνων Ζωγράφων και των έργων τους (1450-1850), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών ΕΙΕ αρ. 102, Αθήνα 2008 (σ. 401).
  8. Ευγενία Δρακοπούλου, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1850), Τόμος 3 (Αβέρκιος-Ιωσήφ, Συμπληρώσεις-Διορθώσεις), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών ΕΙΕ αρ. 114, Αθήνα 2010 (σ. 353, εικ. 138).

 

 

 

 

© National Hellenic Research Foundation (NHRF), 48 Vassileos Constantinou Ave., 11635 Athens, Greece, Tel. +302107273700, Fax. +302107246618